Giải đáp của Cha Edward McNamara, Dòng Đạo Binh Chúa Kitô (LC), giáo sư phụng vụ và thần học Bí tích, Giám đốc Viện Sacerdos tại Đại học Regina Apostolorum (Nữ Vương các Thánh Tông Đồ), Rôma.
Hỏi: Trong nhiều năm qua, giáo phận của con đã tài trợ cho một sứ vụ truyền hình Thánh lễ trực tuyến. Mặc dù đối với con rõ ràng rằng sứ vụ này được nhiều người Công giáo đón nhận, nhưng có một số khía cạnh phụng vụ trong việc truyền hình các Thánh lễ này làm cho con hơi buồn phiền. Thánh lễ phải phù hợp với khung thời lượng nửa giờ của đài truyền hình, vì vậy linh mục và các người tham gia buổi ghi hình phải rất chú ý đến thời lượng này. Các nhà sản xuất thực sự của chương trình là các thành viên của đoàn quay phim. Vì các Thánh lễ được ghi hình để được xem lại trong tương lai, nên thường xảy ra rằng một số Thánh lễ được ghi hình cùng lúc và tại cùng một địa điểm. Thí dụ, các Thánh lễ từ Chúa nhật hai mươi ba đến Chúa nhật hai mươi lăm mùa Thường niên có thể được thực hiện trong một kỳ thu hình, vài tuần trước các Chúa nhật ấy. Các đài truyền hình sau đó mới chiếu mỗi Thánh lễ vào Chúa nhật phù hợp. Con có nhiều cảm xúc lẫn lộn về việc này. Là một linh mục thực sự yêu thích phụng vụ, các Thánh lễ vội vã không đồng bộ với lịch phụng vụ thực sự làm phiền lòng con, nhưng từ góc độ mục vụ, con thấy rằng các Thánh lễ như thế đáp ứng nhu cầu của nhiều người không thể dự lễ ở giáo xứ của họ. Kính xin cha cho biết ý kiến của cha về vấn đề này. – W. M., Wisconsin, Hoa Kỳ.
Đáp: May mắn thay, trong trường hợp này, tôi không giới hạn vào ý kiến cá nhân của mình, mà có thể trích dẫn các quy định chính thức. Phần lớn những gì tôi cung cấp dưới đây được lấy từ một cột báo trước đây từ năm 2005, nhưng vì nhiều thời gian đã trôi qua nên nó vẫn lặp đi lặp lại.
Các quy định mà tôi có sẵn, là các quy định của Hội đồng Giám mục Hoa Kỳ, ban hành năm 1997 và của Hội đồng Giám mục Ý, ban hành năm 1973, đồng ý với các nguyên tắc liên quan.
Các hướng dẫn của Hội đồng Giám mục Hoa Kỳ về các Thánh lễ truyền hình, vốn phát triển chủ đề cách đầy đủ hơn, có thể được tìm thấy trong trang Web của Hội đồng Giám mục Hoa Kỳ, tại www.usccb.org/liturgy/current/tv.shtml.
Ở Ý, các Thánh lễ được truyền hình toàn quốc (trường hợp thông thường đối với việc truyền hình Thánh lễ Chúa nhật) tuân theo các quy định của Hội đồng Giám mục, ngoại trừ việc truyền hình thường xuyên các Thánh lễ Giáo hoàng.
Các Thánh lễ truyền hình tại địa phương là dưới quyền của Đấng Bản Quyền giáo phận, nơi có Thánh lễ được cử hành, và ngài có thể ban hành các quy định phù hợp với hoàn cảnh cụ thể.
Tại Hoa Kỳ, Giám mục địa phương có trách nhiệm đảm bảo rằng tất cả được thực hiện đúng theo quy chế tổng quát phụng vụ.
Điều đầu tiên cần nhớ là rằng một Thánh lễ truyền hình không phải là sự thay thế cho việc tham dự Thánh lễ, và không chu toàn luật giữ ngày Chúa nhật.
Đúng hơn Thánh lễ truyền hình là một phương tiện được cung cấp cho các người không thể tham dự Thánh lễ, để bằng cách nào đó họ tham gia vào việc thờ phượng của cộng đoàn. Mặc dù các người không thể tham dự Thánh lễ thật sự, họ làm điều tốt khi tham dự Thánh lễ truyền hình, nhưng họ không bắt buộc phải làm như vậy, và có thể giữ ngày Chúa nhật theo một cách khác, thông qua việc đọc kinh cầu nguyện và làm việc hy sinh.
Như hướng dẫn của Hội đồng Giám mục Hoa Kỳ nêu rõ: “Thánh Lễ truyền hình không bao giờ thay thế cho việc chăm sóc mục vụ của Hội Thánh đối với người bệnh, dưới hình thức cuộc viếng thăm của các thừa tác viên giáo xứ, khi họ đến chia sẻ Kinh thánh và cho Rước lễ, cũng không bao giờ là sự thay thế cho Thánh lễ Chúa nhật được cử hành trong cộng đoàn đức tin giáo xứ mỗi tuần. Tuy nhiên, việc truyền hình Thánh lễ là một sứ vụ, mà qua đó Hội Thánh sử dụng công nghệ hiện đại, để mang sự chữa lành và an ủi của Chúa cho các người không thể tham gia vào đời sống phụng vụ của Giáo hội địa phương, và cho các người thường xuyên cảm thấy bị cô lập khỏi giáo xứ, và các hình thức bình thường của việc cầu nguyện và thờ phượng. Ngoài ra, nhiều người xem các phụng vụ truyền hình như là một phương tiện truyền giáo, chia sẻ Tin mừng của Chúa Giêsu Kitô, và quảng bá việc thờ phượng của Hội Thánh, qua các phương tiện truyền thông hiện đại (x. Inter Mirifica, số 14.)”
Các hướng dẫn của Hội đồng Giám mục Hoa Kỳ nhận ra giới hạn của phương tiện truyền hình “với sự thiếu tương tác vật lý vốn có của nó, để dẫn mọi người đến các vai trò thụ động hơn, với tư cách là khán giả.” Nhưng lợi ích cho các người sử dụng nó lại lớn hơn các nguy hiểm liên quan.
Do các khó khăn liên quan, chẳng hạn như hạn chế về thời gian và chi phí, các hướng dẫn của Hội đồng Giám mục Hoa Kỳ đề xuất các nguyên tắc sau đây:
Yêu cầu đầu tiên cho các nghi thức phụng vụ truyền hình tốt là việc cử hành phụng vụ tốt. Khi Thánh lễ hoặc các nghi thức phụng vụ khác được truyền hình trực tiếp, các người chịu trách nhiệm lập kế hoạch, sản xuất và cử hành phải nỗ lực hết sức để tôn trọng các nguyên tắc phụng vụ cơ bản, vốn bao gồm:
– chú ý cẩn thận đến các phương thức hiện diện của Chúa Kitô trong phụng vụ, thí dụ: Lời Chúa, Bánh và Rượu Thánh Thể, cộng đoàn, linh mục;
– tuân theo các quy định của Quy chế Tổng quát Sách lễ Rôma (GIRM);
– các tín hữu tham dự một cách ý thức, linh động và hữu hiệu;
– tính toàn vẹn của năm phụng vụ;
– một bài giảng cho cộng đoàn trong khi nhắm tới người xem trên truyền hình;
– sử dụng thích hợp các thừa tác viên phụng vụ được đào tạo;
– sử dụng âm nhạc phụng vụ trực tiếp phù hợp với buổi lễ;
– một cảm thức về tính đơn giản cao quý;
– sử dụng tốt không gian phụng vụ;
– một tốc độ không vội vàng và cung kính;
– nhận thức và tiếp xúc nghe nhìn với cộng đoàn đang xem;
– thông báo cho người xem khi Thánh lễ được ghi hình sẵn.
Các hướng dẫn của Hội đồng Giám mục Hoa Kỳ cũng đề xuất một số mô hình cho một buổi lễ truyền hình. Tình huống lý tưởng là một chương trình truyền hình trực tiếp trong thời gian thực. Điều này cũng có thể cho phép một số giáo xứ cung cấp các bản văn phụng vụ có sẵn cho người theo dõi, và thậm chí làm cho việc Rước lễ trùng khớp với sự kết thúc của Thánh lễ truyền hình.
Việc truyền hình trực tiếp trên thực tế là hình thức duy nhất được dự tính trong các quy định của Hội đồng Giám mục Ý do tình hình cụ thể của Ý, mà trong đó Thánh lễ được truyền trực tiếp vào mỗi Chúa nhật bởi một trong các đài truyền hình công cộng quốc gia, hoặc từ đài Vatican hay từ một nhà thờ hoặc nhà thờ chánh tòa khác nhau vào mỗi tuần. Một giải pháp tốt nhất tiếp theo là truyền hình sau đó, tức là ghi hình Thánh lễ Chúa nhật và truyền tải Thánh lễ này trong cùng ngày ấy.
Giải pháp ít thỏa đáng nhất, cần tránh nếu có thể, là truyền hình Thánh lễ được ghi hình sẵn từ trước.
Người xem phải được thông báo rằng Thánh lễ này được ghi hình trước đó, và có các hạn chế nhất định, chẳng hạn được cử hành ngoài ngày phụng vụ hoặc mùa hiện tại. Các hướng dẫn đưa ra như một thí dụ về việc “ghi hình Lễ Giáng sinh Buổi sáng vào ngày thứ Hai của tuần thứ tư Mùa Vọng.”
Các bất lợi khác là rằng Thánh lễ thường phải diễn ra trong một phòng ghi hình, chứ không phải trong một cộng đoàn, vốn thường xuyên tụ họp để thờ phượng. Việc biên tập có thể bao gồm các hiệu ứng đặc biệt không phù hợp, hoặc rút ngắn một số yếu tố không thuận tiện cho việc thờ phượng. Việc biên tập thậm chí có thể làm cho linh mục và các thừa tác viên dường như là diễn viên.
Tuy nhiên, nếu không có giải pháp thay thế nào, Thánh lễ này nên được ghi hình vào ngày gần nhất có thể của ngày truyền hình, và chỉ một phụng vụ có thể được ghi âm với cùng một nhóm vào bất kỳ ngày nào.
Ngoài ra, phụng vụ đầy đủ phải được ghi hình, và các biên tập viên không nên loại bỏ bất kỳ yếu tố nào của Thánh lễ (Kinh Vinh Danh Gloria hoặc một bài đọc) do hạn chế về thời gian.
Đó là các quy định chính thức.
Tuy nhiên, do thời đại và công nghệ có tiến bộ, và hoàn toàn có khả năng các giải pháp khác có thể được đề xuất, để có thể mang lại nhiều kết quả hơn so với các quy định cho việc truyền hình.
Chẳng hạn, một số giáo xứ trong mỗi giáo phận, với sự ủy quyền và giám sát của Giám mục địa phương, có thể truyền hình trực tuyến một trong các Thánh lễ Chúa nhật của họ, vì lợi ích của người bệnh và người không thể đi lễ. Sự phát triển công nghệ gần đây cho phép có tiêu chuẩn âm thanh và hình ảnh khá cao với chi phí hợp lý, mặc dù nó vẫn có thể thiếu chất lượng chuyên nghiệp của Thánh lễ truyền hình trực tuyến. Đây chắc chắn sẽ là một kinh nghiệm chân thực hơn bất kỳ thánh lễ nào được ghi hình sẵn. Nó cũng có thể giúp nhiều người không thể tham dự ở giáo xứ của họ, vẫn cảm thấy mình là một phần của cộng đoàn địa phương.
Mặc dù tôi đã không thể tìm thấy các quy định chính thức cho việc truyền hình trực tuyến, tôi nghĩ rằng các nguyên tắc chung của quy chế cho các Thánh lễ truyền hình có thể được áp dụng.
Thật vậy, khá chắc chắn rằng việc truyền hình Thánh lễ trực tuyến như vậy đã được thực hiện. Một tìm kiếm nhanh trên mạng Internet đưa ra hơn 19 triệu kết quả, bao gồm cả việc truyền hình Thánh lễ Chúa nhật trực tuyến tại một nhà thờ chánh tòa kiểu Gôtic ở New York. (Zenit.org 10-12-2019)
Nguyễn Trọng Đa
TIN BÀI KHÁC