Giải đáp của Cha Edward McNamara, Dòng Đạo Binh Chúa Kitô (LC), Khoa trưởng Thần học và giáo sư phụng vụ của Đại học Regina Apostolorum (Nữ Vương các Thánh Tông Đồ), Rôma.
Hỏi: Khi Giám mục giáo phận cho phép các tín hữu rước lễ hoặc trên tay hoặc trên lưỡi, liệu một linh mục, do phản đối việc rước lễ trên tay theo lương tâm, có thể từ chối cho tín hữu rước lễ trên tay không? Nếu ngài là một linh mục dòng, liệu bề trên hợp pháp của ngài có thể đưa ra các hành động nào đối với thành viên dòng từ chối cho tín hữu rước lễ trên tay không? – W. R., Goa, Ấn Độ.
Đáp: Câu trả lời cho câu hỏi này là hơi phức tạp. Giữa các người Công giáo, có một sự khác biệt chân thành về quan điểm đối với cơ hội thực hành này, cũng như đối với các lợi ích tinh thần hoặc các nguy hại có thể có.
Các quan điểm này đôi khi được duy trì mạnh mẽ. Trong nhiều năm qua, tôi đã đọc vô số ý kiến thuận và chống, và đôi khi nhận thức được các lý lẽ sai lầm nữa.
Thí dụ, sự nói việc rước lễ trên tay là một dấu hiệu của sự trưởng thành tâm linh, hoặc sự nói việc rước lễ trên lưỡi làm cho tín hữu nên như trẻ em, đã được tin tưởng bởi nhiều thế kỷ các thánh giáo dân đã rước lễ theo mỗi cách. Đây vẫn là sự thực hành của hàng triệu tín hữu Công giáo La tinh sống đạo tốt kết trên khắp thế giới, và của nhiều Giáo hội phương Đông, vì họ cho rước lễ cả hai hình trên lưỡi. Thật là đơn giản khi đọc quá nhiều vào sự thực hành này, và thật là không chính xác để hỗ trợ một cái gì đó mà người ta ủng hộ, bằng cách từ chối sự thực hành khác.
Đồng thời, thật là không hợp lý để tuyên bố rằng việc rước lễ trên tay là nhất thiết kém tôn kính hơn, hoặc chắc chắn dẫn đến các lạm dụng. Nhưng có rất nhiều người Công giáo đạo đức thấy việc rước lễ trên tay là hữu ích cho họ.
Từ quan điểm lịch sử, chúng ta có thể nói rằng có bằng chứng mạnh mẽ cho rằng việc rước lễ trên tay đã tồn tại trong nhiều thế kỷ đầu ở một số khu vực của Hội Thánh. Thật chưa rõ là làm thế nào sự thực hành này phổ biến, hoặc liệu nó trở thánh một thực hành thông thường. Như với mọi sự thực hành lịch sử, người ta phải xem xét bối cảnh và hoàn cảnh, vốn thường không lặp lại được.
Trong bối cảnh này, tôi nghĩ thật là công bằng để nói rằng sự thực hành rước lễ trên tay hiện nay không phải là một sự phục hồi đơn giản của một tập tục lịch sử, nhưng đúng hơn là đưa một thực hành mới vào trong hoàn cảnh mới, vốn trong khi nó có một số biện minh lịch sử, nó được tác động chủ yếu bởi các quan tâm mục vụ hiện nay ở một số nơi trên thế giới.
Từ quan điểm luật phụng vụ, các tài liệu liên quan là như sau.
Một lá thư của Thánh Bộ Phượng Tự gửi cho các chủ tịch các Hội Đồng Giám Mục ngày 29-5-1969: AAS 61 (1969) 546-547; Notitiae 5 (1969) 351-353:
“Để trả lời cho câu hỏi của Hội Đồng Giám mục của quý vị về sự cho phép tín hữu rước lễ trên lưỡi hay trên tay, tôi muốn truyền đạt điều sau đây. Đức Giáo hoàng Phaolô Vl kêu gọi chú ý đến mục đích của Huấn thị Memoriale Domini ngày 29-5-1969, về việc giữ lại sự thực hành truyền thống đang sử dụng. Đồng thời, Ngài lưu tâm đến các lý do đưa ra, để hỗ trợ yêu cầu của quý vị và kết quả của cuộc bỏ phiếu được đưa ra về vấn đề này. Đức Giáo Hoàng cho phép rằng, trên khắp lãnh thổ của Hội Đồng Giám mục của quý vị, mỗi Giám mục có thể, theo phán đoán và lương tâm thận trọng của mình, cho phép trong giáo phận của mình sự ra đời của nghi thức mới cho việc rước lễ. Điều kiện là sự tránh hoàn toàn bất kỳ nguyên nhân nào làm cho các tín hữu bị sốc, và bất kỳ nguy cơ bất kính nào đối với Thánh Thể. Do đó, các quy định sau đây phải được tôn trọng.
“1. Cách thức mới của việc cho rước lễ không được áp đặt theo cách thức sẽ loại trừ việc rước lễ truyền thống. Đây là vấn đề nghiêm trọng đặc biệt ở những nơi, mà sự thực hành mới được cho phép hợp pháp, mỗi người trong số các tín hữu đều có quyền chọn rước lễ trên lưỡi, ngay cả khi các người khác rước lễ trên tay. Hai cách rước lễ có thể diễn ra trong cùng một buổi phụng vụ mà không có vấn đề gì. Có một mục đích đôi ở đây: rằng không ai sẽ tìm thấy trong nghi thức mới bất cứ điều gì đáng lo ngại cho lòng đạo của mình đối với phép Thánh Thể; rằng bí tích này, nguồn gốc, và nguyên nhân của sự hiệp nhất bởi chính bản chất của nó, sẽ không trở thành một dịp bất hòa giữa các thành phần tín hữu.
“2. Nghi thức rước lễ trên tay không được đưa vào thực hành một cách bừa bãi. Bởi vì vấn đề liên quan đến thái độ của con người, phương thức rước lễ này được gắn liền với sự cảm nhận và chuẩn bị của mỗi người đi rước lễ. Do đó, nghi thức cần được thực hành dần dần và bắt đầu từ các nhóm nhỏ được chuẩn bị tốt hơn, và trong khung cảnh thuận lợi. Trên hết, thật là cần thiết để có sự giới thiệu nghi thức trước bởi một bài học giáo lý hiệu quả, để cho mọi người hiểu rõ ý nghĩa của sự rước lễ trên tay, và sẽ thực hành nó với sự tôn kính đối với bí tích. Bài giáo lý này phải thành công trong việc loại trừ bất kỳ gợi ý nào, vốn trong tâm tưởng của Hội Thánh có sự giảm lòng tin vào sự hiện diện Thánh Thể, và trong việc loại trừ bất kỳ mối nguy hiểm nào hoặc dấu hiệu nguy hiểm nào của việc tục hóa phép Thánh Thể.
“3. Việc tín hữu chọn tiếp nhận Mình Thánh trên tay mình rồi đưa vào miệng mình, không phải là cơ hội để nhìn Mình Thánh như bánh mì thông thường, hay như một vật phẩm tôn giáo khác. Thay vào đó, sự lựa chọn này phải gia tăng trong họ ý thức về phẩm giá của các thành viên của Nhiệm Thể của Chúa Kitô, mà trong đó họ được sáp nhập bởi phép Rửa tội và bởi ân sủng của phép Thánh Thể. Sự lựa chọn này cũng phải gia tăng đức tin của họ vào thực tại siêu phàm của Mình Máu Chúa Kitô, mà họ chạm vào bằng tay của họ. Thái độ tôn kính của họ phải được đo lường cho những gì họ đang làm.
“4. Cách thực hiện nghi thức mới: một mô hình có thể là sự thực hành truyền thống, vốn thể hiện các chức năng thửa tác, bằng việc có linh mục hay phó tế đặt Mình Thánh vào tay người rước lễ….
“5. Bất kể thủ tục nào được chọn lựa, cần chú ý để không một mảnh vụn nào của Mình Thánh rơi xuống hoặc bị phân tán. Cũng cần lưu ý cho các người rước lễ có bàn tay sạch, và rằng cử chỉ điệu bộ của họ phải trở thành và hòa hợp với sự thực hành của các người khác.
“6. Trong trường hợp rước lễ dưới hai hình bằng cách chấm bánh, không bao giờ được phép đặt trên bàn tay của người rước lễ Bánh Thánh đã nhúng vào Máu Thánh”.
Thánh Bộ trở lại vấn đề này trong huấn thị Immensae Caritatis, ngày 29-1-1973: AAS 65 (1973) 264-271; Notitiae 9 (1973) 157-164:
“Phần 4. Lòng sùng mộ và sự tôn kính đối với Thánh Thể trong trường hợp rước lễ trên tay.
“Từ khi huấn thị Memoriale Domini được công bố cách đây ba năm, một số Hội Đồng Giám Mục đã xin Tòa Thánh cho họ ban phép cho các thừa tác viên cho rước lễ được đặt Mình Thánh trên tay người rước lễ. Huấn thị này cũng có lời nhắc nhở rằng ‘luật của Hội Thánh và các tác phẩm của các Giáo Phụ cung cấp một chứng tá đầy đủ về sự tôn kính tối cao, và sự thận trọng hết sức đối với phép Thánh Thể, và điều này phải được tiếp tục. Đặc biệt về việc rước lễ trên tay, kinh nghiệm gợi ý cần chú trọng cẩn thận một số vấn đề.
“Về phía cả thừa tác viên và người rước lễ, bất cứ khi nào Bánh Thánh được đặt trên tay của người rước lễ, cần phải có sự quan tâm và chú trọng cẩn thận, đặc biệt đừng để mảnh vụn nào bị rơi ra khỏi Bánh Thánh.
“Việc thực hành rước lễ trên tay phải được đi kèm bài dạy giáo lý về sự hiện diện thật sự và thường xuyên của Chúa Kitô trong Mình Máu, dưới hình bánh rượu, và có sự tôn kính phải lẽ đối với Bí Tích này.
“Các tín hữu phải được dạy rằng Chúa Giêsu Kitô là Chúa và là Đấng Cứu Rỗi chúng ta, và do đó việc thờ phượng hoặc tôn thờ Chúa phải được thực hiện đối với Chúa Kitô hiện diện trong bí tích này. Họ cũng được dạy rằng, sau khi rước lễ phải cảm tạ Chúa cách chân thành và xứng hợp, phù hợp với năng lực cá nhân, bậc sống và nghề nghiệp của họ.
“Cuối cùng, để cho việc họ sẽ đến bàn thánh thiên đàng thật là hoàn toàn xứng đáng và hiệu quả, các tín hữu phải được dạy về các lợi ích và hiệu quả của nó, cho cả cá nhân và xã hội, để cho mối quan hệ gia đình của họ với Chúa Cha, Đấng ban cho ta ‘lương thực hàng ngày’, có thể phản ánh sự kính trọng cao nhất đối với Chúa, nuôi dưỡng tình yêu, và dẫn đến một mối liên kết sống động với Chúa Kitô, mà trong Ngài chúng ta chia sẻ Máu Thịt”.
Năm 1980, thánh Giáo Hoàng Gioan Phaolô II viết trong tông thư Dominicae Cenae (Về mầu nhiệmThánh Thể và việc phụng thờ Mình Máu Thánh):
“Tại một số quốc gia đã thực hành việc rước lễ trên tay. Thực hành này đã được nhiều Hội Đồng Giám Mục thỉnh cầu và được Tòa Thánh chấp thuận. Tuy nhiên thỉnh thoảng tôi được nghe nói đến những trường hợp đáng tiếc do thiếu tôn kính đối với các hình thái Thánh Thể, những thiếu sót này không những thuộc trách nhiệm của những ai có hành vi bất xứng, nhưng cũng là trách nhiệm của các chủ chăn Hội Thánh, vì thiếu cảnh giác về thái độ của tín hữu đối với Thánh Thể. Đôi khi cũng xảy ra cả trường hợp người ta không tôn trọng sự lựa chọn và ý muốn tự do của những tín hữu muốn tiếp tục rước lễ nơi miệng, tại những nơi người ta được đặc ân rước lễ trên tay. Như vậy, trong khung cảnh của lá thư này, phải nhắc tới những hiện tượng đau lòng đã nói trên đây. Khi viết những dòng này, tuyệt nhiên tôi không muốn ám chỉ những người đón nhận Chúa Giêsu trong tay, với tinh thần đạo đức và kính trọng sâu xa, tại những quốc gia đã được phép thực hành” (Bản dịch Việt ngữ của Hội Đồng Giám Mục Việt Nam).
Quy Chế Tổng Quát Sách Lễ Rôma (GIRM) nói như sau:
“160. […] Không cho phép chính tín hữu tự mình cầm lấy bánh thánh và chén thánh, càng không được chuyền cho nhau. Các tín hữu rước lễ quỳ hay đứng tùy theo quy định của Hội Ðồng Giám Mục. Nếu đứng, họ nên tỏ một cử chỉ tôn kính, theo như luật định, trước khi nhận Mình Máu Thánh.
“161. Nếu chỉ cho rước lễ dưới hình bánh, vị tư tế đưa Mình Thánh lên cao một chút trước mặt mỗi người và nói: “Mình Thánh Chúa Kitô”. Người rước lễ thưa “A-men”, rồi rước lễ, bằng miệng, hoặc, nơi nào cho phép, bằng tay. Sau khi nhận lấy bánh thánh, người rước lễ rước hết ngay. Về việc rước lễ dưới hai hình, thì giữ nghi thức mô tả dưới đây (x. các số 284-287)” (Bản dịch Việt ngữ của Linh mục Phanxicô Xavier Nguyễn Chí Cần, Giáo phận Nha Trang).
Từ các tài liệu trên đây, chúng ta có thể suy ra các điểm sau đây.
Tính hợp pháp của sự rước lễ trên tay không đặt thành vấn đề.
Sự rước lễ trên lưỡi vẫn là hình thức thông thường và quen thuộc của việc rước lễ.
Sự rước lễ trên tay là hợp pháp chỉ ở nơi nào được phép, và nó vẫn còn trong lãnh vực của sự cho phép.
Khi được phép, sự lựa chọn về hình thức rước lễ là ở nơi người rước lễ, chứ không ở nơi linh mục. Tuy nhiên, vì sự rước lễ trên tay là một sự cho phép, nó không tạo ra một quyền tuyệt đối, và các mục tử có thể hủy bỏ sự cho phép này, hoặc nói chung hoặc trong trường hợp cụ thể, nếu các động cơ khách quan tồn tại để làm như vậy.
Điều này sẽ được thực hiện cách đặc biệt, nếu thật là quá khó hoặc không thể thực hiện các điều kiện cần thiết, như được nêu ra trong các tài liệu trên. Thí dụ, mặc dù sự rước lễ trên tay được cho phép rộng rãi tại Vatican, trong các năm gần đây, các thừa tác viên cho rước lễ trong các Thánh lễ giáo hoàng đều chỉ cho rước lễ trên lưỡi mà thôi. Số lượng đông các tín hữu, và sự hối hả và nhộn nhịp trong thời điểm rước lễ có thể dễ dàng làm cho mảnh vụn Mình Thánh rơi xuống đất. Cũng khó đảm bảo rằng mọi người tới rước lễ đều nuốt Bánh Thánh hết cả. Một thực tế đáng buồn là trong các năm gần đây, các Bánh Thánh được Giáo Hoàng truyền phép được rao bán trên Internet, do đó thực tế này thúc đẩy hơn nữa biện pháp phòng ngừa.
Trong ánh sáng của các điều trên, chúng ta có thể đi đến trung tâm của câu hỏi là liệu một linh mục có thể nại đến vấn đề lương tâm để từ chối cho rước lể trên tay chăng. Đây là một câu hỏi về thần học luân lý hơn là câu hỏi phụng vụ.
Đức Tổng Giám mục Anthony Fisher, OP, của tổng giáo phận Sydney (Úc) đã có một bài tuyệt vời về chủ đề lương tâm và quyền bính, vốn có thể được tìm thấy tại: https://www.catholicculture.org/culture/library/view.cfm?recnum=7833 hoặc, trong một hình thức ngắn hơn, tại https://zenit.org/articles/bishop-fisher-on-conscience-and-authority
Chúng ta nên cân nhắc kỹ vấn đề mà trong đó chúng ta nại đến lương tâm. Chúng phải là các vấn đề nghiêm trọng và khách quan liên quan đến sự lành và sự dữ. Vì lý do này, bởi vì vấn đề rước lễ trên tay không phải là vấn đề của đức tin, và nó đã được giáo quyền hợp pháp chấp thuận, tôi không tin rằng một linh mục có thể nại đến lương tâm như một động cơ để từ chối áp dụng một luật hợp lệ. Do đó, một linh mục cần được đào luyện đầy đủ về các nguyên tắc luân lý, để loại trừ lương tâm sai lầm trong các vấn đề như vậy.
Một cha xứ, hoặc cha quản đốc một đền thánh, có thể có các lý do khách quan để không áp dụng sự cho phép, nếu có bất kỳ mối nguy hiểm nào về sự tục hóa, hoặc thiếu sự tôn trọng phép Thánh Thể.
Nếu một linh mục có khó khăn cá nhân lớn do các quan điểm sâu sắc và chân thành đối với sự thực hành này, ngài luôn có thể xin Giám mục miễn trừ cho ngài việc này, hoặc xin phép không áp dụng sự cho phép này cho giáo xứ của mình. Tuy nhiên, điều này có thể dẫn đến nhiều trường hợp rắc rối cho các tín hữu, khi họ đến rước lễ mà không biết tình hình này.
Cá nhân tôi, tôi nghĩ rằng khi một linh mục chăm sóc linh hồn tín hữu giữ quan điểm rằng sự rước lễ trên lưỡi là được ưa thích hơn sự rước lễ trên tay, thì điều tốt nhất ngài có thể làm là thông báo cho các tín hữu sự cho phép của Giám mục. Ngài có thể tự do chia sẻ với các tín hữu các lý do của mình về ưa thích áp dụng sự rước lễ truyền thống hơn, và khuyến khích các tín hữu tiếp tục làm như vậy.
Tuy nhiên, ngài đừng từ chối cho rước lễ đối với các người mong muốn duy trì quyền hợp pháp rước lễ trên tay.
Một linh mục không chịu trách nhiệm trực tiếp chăm sóc linh hồn tín hữu, nên tôn trọng sự thực hành địa phương hơn.
Cuối cùng, việc đảm bảo sự áp dụng luật phụng vụ là trước hết trách nhiệm của Giám mục, và bề trên dòng chỉ là gián tiếp. Tuy nhiên, Giám mục đôi khi có thể giải quyết chuyện của linh mục dòng thông qua bề trên của linh mục ấy trong các vấn đề này. (Zenit.org 2-10-2018)
Nguyễn Trọng Đa
TIN BÀI KHÁC